بازی فقط سرگرمی نیست؛ اگر درست انتخاب شود، میتواند تمرکز و حافظهٔ کودک را قویتر کند. خبر خوب این است که بیشترِ این بازیها سادهاند و در خانه هم اجرا میشوند. کافی است هر روز چند دقیقهی ثابت برایشان کنار بگذارید.
۱) بازیهای فکریِ کوتاه: حافظه را روشن نگه میدارند
- کارتهای حافظه: با ۶ کارت شروع کنید؛ هر هفته ۲ کارت اضافه کنید. هدف، بهخاطر سپردن جای جفتهاست.
- پازل و لگو با هدف کوچک: «امروز فقط سقف خانه را میسازیم.» هدفهای ریز، ذهن را روی کار نگه میدارد و حس موفقیت سریع میدهد.
- دنبالهسازی ساده: شما میگویید «قرمز–آبی–قرمز»، کودک تکرار میکند و یک رنگ اضافه میکند. میتوانید با ضربههای آرام روی میز هم انجام دهید.
چطور اجرا کنیم؟ ۱۰–۱۵ دقیقه، ۳–۴ دور کوتاه. بهمحض خستگی، بازی را تمام کنید تا تجربه شیرین بماند.
۲) بازیهای «توقف و حرکت»: ترمز حواسپرتی را قوی میکنند
- مجسمه یا چراغ قرمز–سبز: بچه حرکت میکند، با علامت شما ناگهان میایستد و دوباره شروع میکند.
- هدایت صدا: پشت به کودک بایستید و فقط با صدای «آرام/تند/ایست» او را هدایت کنید. لازم است دقیق گوش بدهد و بهموقع واکنش نشان دهد.
این بازیها «مکثِ قبل از عمل» را تمرین میدهند؛ همان چیزی که وسط هیجان جلوی حواسپرتی را میگیرد.
۳) بازیهای حرکتیِ ریتمدار: بدن که گرم شود، ذهن هم جان میگیرد
- لیلی با شمارش: هر پرش، یک عدد؛ تا ۲۰ بشمارید و برگردید.
- طنابزدن یا پریدن درجا: ستهای ۳۰–۴۵ ثانیهای با استراحت کوتاه.
- توپگیری با قانون: «دو بار پاس کوتاه، یک بار پاس بلند.» قوانین ساده، توجه پایدار میسازد.
حرکتِ کوتاهِ منظم، خونرسانی به مغز را بهتر میکند و بعدِ آن، بچهها معمولاً تمرکز بهتری روی کارهای نشسته دارند.
۴) نسخهٔ دیجیتالِ مدیریتشده
اگر از بازیهای آموزشی روی موبایل/تبلت استفاده میکنید:
- زمان را کوتاه و مشخص بگذارید (۱۰–۱۵ دقیقه).
- فقط یک یا دو بازیِ باکیفیت و متناسب با سن انتخاب کنید.
- آخرِ بازی، یک «گفتوگوی ۳۰ ثانیهای» داشته باشید: «چه چیزی سخت بود؟ دفعهٔ بعد چه میکنی؟» تا یادگیری تثبیت شود.
۵) برنامهٔ ۱۵ دقیقهایِ نمونه (هر روز)
- ۳ دقیقه مجسمه یا چراغ قرمز–سبز
- ۵ دقیقه کارتهای حافظه یا پازل
- ۲ دقیقه حرکت ریتمدار (پریدن/لیلی)
- ۵ دقیقه لگو با یک هدفِ ریز
نکتههای طلایی برای دوام
- همیشه کوتاه و خوشطعم نگه دارید؛ بازی باید «تمامشده و خواستنی» بماند.
- سطح سختی را کمکم بالا ببرید (یک کارت، یک قانون، یک دقیقه بیشتر).
- تعریفها دقیق و همان لحظه باشد: «دیدم تا آخر دنبال کردی و حواست نپرید، آفرین.»
اگر این روال را ۱۰ تا ۱۴ روز نگه دارید، معمولاً تغییر مشخص دیده میشود: حواسپرتی کمتر، نشستن روی کار طولانیتر، و یادگیری ماندگارتر.
آزمون رایگان تشخیص جامع کودک
اگر میخواهید تصویر دقیقتری از نقاط قوت شناختی، هیجانی و اجتماعی فرزندتان داشته باشید، آزمون تشخیص تعاملی جامع کودک را در استعدادیاب (زیر نظر مؤسسه هیجان اندیشه و بر اساس نظریه دکتر ناصرالدین کاظمی حقیقی) امتحان کنید.
منابع:
Green, C. S., & Bavelier, D. (2012). Learning, attentional control, and action video games. Current Biology, 22(6), R197–R206.
Diamond, A., & Lee, K. (2011). Interventions shown to aid executive function development in children 4–12 years old. Science, 333(6045), 959–964.
Blacker, K. J., & Curby, K. M. (2013). Enhanced visual working memory in action video game players. Psychonomic Bulletin & Review, 20(6), 1055–1063.