دیدنِ این تضاد آشناست: در مدرسه فعال و مسئول، در خانه خسته و بیحوصله. لطفاً نگران نشو؛ این موضوع معمولاً به چند تفاوت ساده میان «فضای مدرسه» و «خانه» برمیگردد و با چند تغییر کوچک بهتر میشود.
چرا این اتفاق میافتد؟
- مدرسه ساختار و محرک دارد. زنگ، نمره، تشویق معلم و حضور دوستان، کودک را به حرکت میاندازد. در خانه این محرکها کمترند و کودک ترجیح میدهد استراحت کند.
- خستگی ذهنی بعد از مدرسه. مغزِ کودک انرژی زیادی خرج کرده؛ طبیعی است اول دنبال «شارژ شدن» باشد.
- ابهام یا آسان/سختبودنِ کار خانه. اگر تکلیف خیلی ساده یا خیلی سخت باشد، کودک عقب میکشد.
- پیامهای انگیزشی نادرست. تأکید دائمی روی «باید عالی باشی» انگیزه را کم میکند.
چه کنیم انگیزهٔ خانگی بالا بماند؟
۱) روتین کوتاه و قابلپیشبینی
بعد از رسیدن به خانه: میانوعده + ۱۵–۲۰ دقیقه استراحت آزاد + ۱۰–۱۵ دقیقه کار ریز. همین سهگامِ ثابت، شروع کار را راحت میکند. اگر کار بیشتر است، آن را در دو «بلاک کوتاه» با استراحتِ بین راه بچینید.
۲) هدفهای ریز و شفاف
بهجای «همهٔ مشق»، بگویید: «۱۰ خط تا زنگ تایمر» یا «فقط مسئله ۱ و ۲». هدفِ کوچک، حسِ موفقیتِ سریع میدهد و ادامه را ممکن میکند.
۳) پاداشهای کوچک و سریع
پاداش لازم نیست بزرگ باشد؛ کافی است نزدیک و بلافاصله باشد: برچسب، ۱۰ دقیقه بازی مورد علاقه، انتخاب دسر. یک «جدول ستارهٔ هفتگی» هم میتواند انگیزه را پایدار کند.
۴) همراهیِ هوشمند، نه انجامدادنِ کارِ او
کنار دستش بنشینید، فقط شروع را با هم جلو ببرید، بعد آرام کنار بروید. وقتی گیر کرد، سؤال راهنما بدهید، نه پاسخ کامل. این کار حس «بلد بودن» را در او فعال میکند.
چند نکتهٔ طلایی
- جملههای انگیزشی درست: بهجای «تو باید همیشه عالی باشی»، بگویید «دیدم با حوصله شروع کردی—عالی بود». تعریفِ دقیق و همان لحظه، موتور انگیزه است.
- انتخابهای کوچک بدهید: «اول نوشتن یا اول خواندن؟» اختیارِ کوچک، همکاریِ بزرگ میسازد.
- مرز زمان را واضح کنید: تایمر بگذارید تا کودک بداند «پایان دارد».
- حواسپرتیها را کم کنید: میز خلوت، اعلانهای گوشی خاموش، نور مناسب.
با این تغییرات ساده، معمولاً ظرف یک تا دو هفته میبینید «شروع کردن» راحتتر میشود و بهجای کشوقوس، کارها جمعوجور و کوتاه انجام میشوند.
آزمون رایگان تشخیص جامع کودک
اگر میخواهید تصویر دقیقتری از نقاط قوت شناختی، هیجانی و اجتماعی فرزندتان داشته باشید، آزمون تشخیص تعاملی جامع کودک را در استعدادیاب (زیر نظر مؤسسه هیجان اندیشه و بر اساس نظریه دکتر ناصرالدین کاظمی حقیقی) امتحان کنید.
منابع:
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54–67.
Hidi, S., & Renninger, K. A. (2006). The four-phase model of interest development. Educational Psychologist, 41(2), 111–127.
Eccles, J. S., & Wigfield, A. (2002). Motivational beliefs, values, and goals. Annual Review of Psychology, 53, 109–132.