خستگیِ زودهنگام در بچهها رایج است؛ گاهی وسط بازی جا میزنند یا پای تکالیف زود کم میآورند. همیشه معنایش بیماری نیست. معمولاً چند عامل ساده در روال روزانه انرژی را میگیرد. با این ۵ سرنخ میتوانید خیلی زود تغییر ببینید.
۱) خواب ناکافی یا بیبرنامه
بچهای که بد میخوابد، صبح کُند است و روز زود خسته میشود. یک ساعت خواب و بیداری ثابت تعیین کنید، قبل خواب صفحهنمایش را کنار بگذارید، و یک روتین آرام داشته باشید؛ مثلاً مسواک، شستن دست و صورت، یک داستان کوتاه. اگر چرت بعدازظهر لازم است، کوتاه و زود باشد تا خواب شب بههم نریزد.
۲) میانوعدههایی که انرژی را بالا میبرند و نگه میدارند
قندهای زیاد (نوشیدنی شیرین، کیک خامهای) انرژی را ناگهان بالا میبرند و بعد پایین میآورند؛ نتیجهاش بیحوصلگی است. بهجایش میانوعدهٔ سبک و سیرکن بدهید: میوه + مغزها، نان سبوسدار + پنیر، ماست ساده با کمی میوه. آب کافی هم فراموش نشود. اگر فرزندتان رنگپریده، بیاشتها و همیشه بیحال است، با پزشک مطرح کنید تا در صورت نیاز، سطح آهن بررسی شود.
۳) بیتحرکیِ طولانی
عجیب است ولی حقیقت دارد: وقتی بدن زیاد بیحرکت بماند، رخوت میگیرد. هر ۳۰–۴۵ دقیقهِ کار یا بازی نشسته، ۳–۵ دقیقه حرکت کوتاه بگذارید: پریدن در جا، لیلی، دو دور دورِ اتاق. بازیهای سادهٔ بیرون از خانه هم معجزه میکند؛ دوچرخه، توپبازی، پارک. حرکتِ کوتاه، خون را به مغز میرساند و هم انرژی میدهد هم تمرکز را بهتر میکند.
۴) یکنواختی کارها یا سختیِ بیبرنامه
گاهی «خسته شدم» یعنی «این کار برایم خستهکننده است» یا «نمیدانم از کجا شروع کنم». کار را تکهتکه کنید: ۱۵ دقیقه، یک هدف کوچک و واضح. مثلاً «فقط ۱۰ خط مینویسیم»، «فقط سقف سازهٔ لگو را میسازیم». بعد یک استراحت کوتاه. هدفهای کوچک حس موفقیت سریع میدهند و جلو رفتن را راحت میکنند.
۵) فشار زیاد یا پیامهای ناامیدکننده
وقتی کودک مدام میشنود «باید عالی باشی»، انگیزه کم میشود و خستگی زودتر میآید. بهجای نتیجه، «تلاش» را ببینید و همان لحظه بازخوردِ مهربان بدهید: «دیدم آرام و با حوصله نوشتی، کارت عالی بود.» اینجور جملهها جان تازهای به بچهها میدهد.
چند ایدهٔ فوری برای امروز
- یک تایمر ساده بگذارید: ۱۵ دقیقه کار، ۵ دقیقه حرکت کوتاه.
- کیف میانوعدهٔ هوشمند آماده کنید: یک بطری آب، یک میوه، کمی مغزها.
- قبل خواب ۲۰ دقیقه «خانه آرام» داشته باشید: بدون صفحه، چراغ کمنور، یک قصهٔ کوتاه.
- اگر کاری گیر کرده، کمک کنید «از قدم اول» شروع کند؛ فقط همان قدم.
اگر با این ریزتغییرها طی دو هفته بهتر نشد یا خستگیِ غیرعادی و طولانی دیدید، با پزشک مشورت کنید تا از نظر جسمی خیالتان راحت شود.
آزمون رایگان تشخیص جامع کودک
اگر میخواهید تصویر دقیقتری از نقاط قوت شناختی، هیجانی و اجتماعی فرزندتان داشته باشید، آزمون تشخیص تعاملی جامع کودک را در استعدادیاب (زیر نظر مؤسسه هیجان اندیشه و بر اساس نظریه دکتر ناصرالدین کاظمی حقیقی) امتحان کنید.
منابع:
Liu, J., et al. (2024). Childhood sleep: Physical, cognitive, and behavioral consequences and implications. World Journal of Pediatrics, 20(2), 122–132.
Bidzan-Bluma, I., & Lipowska, M. (2018). Physical activity and cognitive functioning in children. A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(4), 800.
Lozoff, B., Beard, J., Connor, J., Barbara, F., Georgieff, M., & Schallert, T. (2006). Long-lasting neural and behavioral effects of iron deficiency in infancy. Nutrition Reviews, 64(5 Pt 2), S34–S43.